Figura Madonny z Dzieciątkiem

Głównym ośrodkiem kultu maryjnego w sierpeckim kościele Wniebowzięcia NMP jest figura Madonny z Dzieciątkiem, notowana w aktach wizytacyjnych od końca XVI wieku. Od początku jej przechowywania w kościele uznawana była jako słynąca łaskami. To z nią chrześcijańska pobożność wiązała cuda i łaski, które od wieków przez wstawiennictwo Matki Bożej, otrzymywali przybywający do Sierpca pątnicy. Figura w przeszłości zyskała tytuły: Madonna Loretańska; Ksieni Sierpecka; Matka Niezawodnej Nadziei.

Figura ta jest jednak starsza od samego kościoła i kultu maryjnego na Lorecie w Sierpcu. Poniższe opracowanie ujmuje ją jako najdawniejszy element dziedzictwa artystycznego Sierpca i Mazowsza.

*   *   *

Sierpc, kościół Panny Marii, Madonna z Dzieciątkiem (1360-80); fot. Tomasz Kowalski, 2015 r.

Materiał, wymiary: drewno lipowe, polichromowane; figura pełnoplastyczna, z tyłu drążona; wysokość 86 cm.

Opis: Rzeźba przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem, upozowaną frontalnie en pied, w lekkim kontrapoście, na prawym ramieniu – ponad nogą wspierającą – dość wysoko i nienaturalnie lekko unosi Dzieciątko, w lewej ręce prezentuje jabłko. Odziana jest w suknię z owalnym dekoltem i długimi rękawami oraz narzucony na ramiona płaszcz, którego lewa poła jest przerzucona na prawą stronę i opada ku dołowi, tworząc na froncie figury układ płytkich niecek i plastyczny ukośny spływ, po bokach utworzone są płaskie kaskadowe festony. Na głowie Madonna nosi płasko sfałdowany welon, odsłaniający faliście drążone pukle włosów, na którym spoczywa niska korona. Dzieciątko, odziane w długą tunikę, siedzi nienaturalnie wyprostowane, krzyżując nóżki, w lewej ręce trzyma jabłko królewskie, prawą zaś wyciąga do przodu.

Stan zachowania: Prawa dłoń Marii wtórna (?). Figurę konserwowano w 1962 i 1976 r. Liczne spękania i ubytki polichromii.

Lokalizacja w kościele: Nastawa ołtarza głównego, w niszy za obrazem zasłonowym (obecny obraz ze sceną Wniebowzięcia Marii pochodzi z 1871 roku).

Rozpoznanie zabytku: Czas powstania: 1360–1380 (wg Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce). Rzeźba wykazuje wspólne cechy z rzeźbą małopolską, ze szczególnym podobieństwem do grupy sądecko-spiskiej (wg Marii Markiewicz).

Świadectwa i przejawy kultu: Figura do 1981 roku ubierana była w tekstylny płaszcz ze złotogłowiu i materialną koronę wysadzaną szlachetnymi kamieniami (wykonane w XVII w.). Częściowo zachowane wota (pozostałe, liczne, spieniężone na początku wieku XX na potrzeby restauracji świątyni) umieszczone są obecnie w pobliżu samej figury oraz na panelach umieszczonych w retabulum. Na samej figurze umieszczone są (w dużej mierze współczesne) pierścienie, obrączki, łańcuszki i korale. Istnieje zanotowana w XVII w. przez księdza Łukasza Paprockiego legenda o XV-wiecznym objawieniu oraz prawdopodobnie XVII-wieczna Pieśń o Naświętszey Pannie Sieprskiey. Do dziś przetrwał lokalny ruch pielgrzymkowy (o zasięgu dekanalnym). Do kościoła i klasztoru przybyli m.in. królowie Zygmunt III oraz Władysław IV, który pozostawił w kościele cenne wota.

Varia: Przydawany niegdyś figurze tytuł „loretańska” związany był z dawnym sposobem jej przybierania. Figurę nienoszącą cech typologicznych wizerunku z Loreto we Włoszech, zaadaptowano tu do nowej funkcji poprzez użycie tekstylnych dekoracji.

/opracowano na podstawie: Tomasz Kowalski, Wizerunek łaskami słynący jako nośnik wartości kulturowych na przykładzie średniowiecznych rzeźb kultowych w sanktuariach maryjnych w Polsce, mps pracy magisterskiej, Toruń 2015 [dostęp: Archiwum Zakładu Historii Sztuki Średniowiecznej i Nowożytnej UMK w Toruniu]/

*   *   *